ಸಿದ್ಧರಾಮ ೧೨ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸೊನ್ನಲಿಗೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಚನಕಾರ. ೧೨ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಶಿವಶರಣರು ಶ್ರಮದಾನ, ಸ್ವಯಂಸೇವೆಯನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತಂದಿದ್ದರು. ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟದ 'ಕಾಯಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿ'ಯಾಗಿ ಸಿದ್ಧರಾಮ ನಿಲ್ಲತ್ತಾನೆ.
ಇಂದಿನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯದ ಸೊಲ್ಲಾಪುರ, ಸುಮಾರು ಎಂಟನೂರೈವತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಸೊನ್ನಲಿಗೆ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿತ್ತು. (ಇಂದಿನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯದ ಸಾಂಗ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜತ್ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿದೆ). ಆ ಊರಿನ ಕುಡಿಯರ ವಂಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಗಂಡು ಮಗುವಾಯಿತು. ಆ ದಿನವೇ ಊರಾಚೆಯ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪಾದ ಕಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಆಕೃತಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ, ಹುಟ್ಟಿದ ಮಗುವಿಗೆ ಮೊರಡಿಯ ಮುದ್ದ ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದರು. ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದ ಮೊರಡಿಯ ಮುದ್ದನಿಗೆ ಅದೇ ಊರಿನ ಬೇರೊಬ್ಬ ಗೌಡ ದಂಪತಿಗಳ ಮಗಳಾಗಿದ್ದ ಸುಗ್ಗವ್ವೆ ಎಂಬುವವಳನ್ನು ತಂದು ಮದುವೆ ಮಾಡಿದರು. ಆದರೆ ಮೊರಡಿಯ ಮುದ್ದ ಮತ್ತು ಸುಗ್ಗವ್ವೆ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕಂಡ ಕಂಡ ದೈವವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಪೂಜಿಸಿ ವ್ರತಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೂ ಮಕ್ಕಳಾಗಲೇ ಇಲ್ಲ. ಸುಗ್ಗವ್ವೆಗೆ ಮುಟ್ಟು ಏರುಪೇರು ಆಗುವ ಕಾಲ ಬಂದಾಗ ಮಕ್ಕಳ ಆಸೆಯನ್ನೇ ಆ ದಂಪತಿಗಳು ಬಿಟ್ಟರು.
ಸಿದ್ಧರಾಮನ ತಾಯಿ ಸುಗ್ಗವ್ವೆ ಮಗು ಹುಟ್ಟುವ ಮೊದಲೇ ಒಂದು ಸುಂದರ ಕನಸನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಾಳೆ. ಅದರಲ್ಲಿ- ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳ ಪತ್ನಿಯರಾದ ಲಕ್ಷ್ಮೀ, ಸರಸ್ವತಿ, ಪಾರ್ವತಿಯರು ದೇವಕನ್ನಿಕೆಯರೊಡಗೂಡಿ ಸುಗ್ಗವ್ವೆ ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಆಕೆಯ ಬಳಿ ಮಲಗಿದ್ದ ಮಗುವನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಮಂಜುಳರಾಗದಲ್ಲಿ ಜೋಗುಳ ಹಾಡಿ, ಮಗುವಿಗೆ "ಸಿದ್ಧರಾಮ" ಎಂದು ಹೆಸರಿಡುತ್ತಾರೆ.
ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗುರು ರೇವಣಾಚಾರ್ಯರು ಸುಗ್ಗವ್ವೆ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ಅವಳಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ- 'ನಿನ್ನದು ಪವಿತ್ರ ಗರ್ಭ. ಸುಖ-ದುಃಖ, ಶೀತ-ಉಷ್ಣ, ಹಗೆ-ಕೆಳೆ, ಹರುಷ-ವಿಷಾದ, ನಿಂದೆ-ಸ್ತುತಿ, ಹಗಲು-ಇರುಳು, ಮೃದು-ಕಠಿಣ ಎಂಬ ಯಾವ ದ್ವಂದ್ವವೂ ಇಲ್ಲದ ಸಮದರ್ಶಿತ್ವದ ಅಪ್ರತಿಮ ಶಿವಯೋಗಯುತನೊಬ್ಬ ನಿನ್ನ ಬಸಿರಿನಿಂದ ಜನಿಸುತ್ತಾನೆಂದು ಹೇಳಿರುತ್ತಾರೆ.
ಮುದ್ಧಗೌಡ ಮತ್ತು ಸುಗ್ಗವ್ವೆಗೆ ಸುಮಾರು ೫೦ವರ್ಷಗಳಾದ ಮೇಲೆ ತೇಜಸ್ವಿಯಾದ ಗಂಡು ಮಗುವೊಂದು ಜನಿಸುತ್ತದೆ. ಸಿದ್ಧರಾಮ ಮುದ್ಧಗೌಡ ಮತ್ತು ಸುಗ್ಗವ್ವೆಯರಲ್ಲಿ ತಾರುಣ್ಯದ ರಾಗ-ದ್ವೇಷ, ಕಾಮ-ಕ್ರೋಧಗಳು ವಿಜೃಂಭಿಸುವಾಗ ಹುಟ್ಟದೆ, ಅರಿಷಡ್ವರ್ಗಗಳೆಲ್ಲ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಆರುತ್ತಾ, ಪ್ರೇಮದಿಂದ ಪಕ್ವಗೊಂಡ ಅಪರ ವಯಸ್ಸಿನ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತಾನೆ.
ಗಂಡು ಮಗುವನ್ನು ಪಡೆದ ಹರ್ಷ ತುಂಬ ದಿನ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಮಗು ಮೂಗನೂ ಕಿವುಡನೂ ಆಗಿ ಬುದ್ದಿವೈಕಲ್ಯದವನಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದನು. ಆದರೂ ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳು ಅವನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದಲೇ ಸಾಕಿದರು. ಮಗುವಿಗೆ ತಾಯಿ ಸಿದ್ಧರಾಮನೆಂಬ ಹೆಸರಿಡಬೇಕೆಂದರೆ, ತಂದೆ ಮಗನಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮನೆದೇವರಾದ ಧೂಳಿಮಾಕಾಳನ ಹೆಸರನ್ನೇ ಇಟ್ಟರು. ಮಗು ಬೆಳೆದು ದೊಡ್ಡವನಾದ ಮೇಲೆ ಊರಿನ ಇತರ ಹುಡುಗರಂತೆ ದನ ಮೇಯಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿದರು. ಮಾತು ಬಾರದ, ಕಿವಿ ಕೇಳದ ಧೂಳಿಮಾಕಳ ಬೇರೆ ಹುಡುಗರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಬೆರೆಯದೇ ಮರದ ತೋಪೊಂದರಲ್ಲಿ ಕಾಲ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ. ಮನೆಯಿಂದ ತಂದಿರುತ್ತಿದ್ದ ಬುತ್ತಿಯನ್ನು ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಕಲ್ಲೊಂದಕ್ಕೆ ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡಿ ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ. ಬೇರೆ ಹುಡುಗರು ಅದನ್ನೊಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯವೆಂಬಂತೆ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು.
ಒಂದು ದಿನ ಶಿವಸ್ವರೂಪಿಯಾದ ಒಬ್ಬ ಜಂಗಮರು (ಮಲ್ಲಯ್ಯ) ಆ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದು ವಿಶ್ರಾಂತಿಗಾಗಿ ಮರದ ನೆಳಲಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ. ಆಗ ಧೂಳಿಮಾಕಾಳನು ತಾನು ತಂದಿದ್ದ ರೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಕಲ್ಲೊಂದಕ್ಕೆ ನೈವೇದ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅರ್ಪಿಸಿ ತಿನ್ನುವ ಮೊದಲು ಜಂಗಮರನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ತನ್ನ ರೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ಅವರ ಮುಂದಿಟ್ಟು ತಿನ್ನುವಂತೆ ತನ್ನ ಕೈಭಾಷೆ ಬಾಯಿ ಭಾಷೆಯಿಂದಲೇ ಸೂಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆ ಜಂಗಮರು ಶಿವಮಹಾತ್ಮೆಯ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ, ಶಿವನ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ ರೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶಿವನ ಆ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾ ಧೂಳಿಮಾಕಾಳ ಅದರಲ್ಲಿಯೇ ತಲ್ಲೀನನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಆಶ್ಚರ್ಯವೆಂಬಂತೆ ಧೂಳಿಮಾಕಾಳನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾನೆ. ’ನಿಮ್ಮ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನ್ನು ನಾನು ನೋಡಬಹುದೆ?’ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ’ಧಾರಾಳವಾಗಿ ನೋಡಬಹುದು’ ಎಂದು ಜಂಗಮರು ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಾರೆ. ರೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ತಿಂದು ಮುಗಿಸಿದ ಜಂಗಮರು ’ಕುಡಿಯಲು ಮಜ್ಜಿಗೆ ಇದೆಯೇ?’ ಎಂದು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ’ನೀವು ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತು ಇಲ್ಲಿರುವುದಾದರೆ ನಾನು ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ತರುತ್ತೇನೆ. ನೀವು ನನಗೆ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನ್ನು ತೋರಿಸಬೇಕು’ ಎಂದು ಓಡುತ್ತಾನೆ. ಇಂದು ಬೇಗನೆ ಮನೆಗೆ ಬಂದ ಮಗನನ್ನು ಕಂಡು ಸುಗ್ಗವ್ವೆಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ’ಜಂಗಮರಿಗೆ ಕುಡಿಯಲು ಮಜ್ಜಿಗೆ ಬೇಕು’ ಎಂದು ಮಗ ಕೇಳಿದಾಗ ಅವಳಿಗೆ ಆನಂದ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಮಜ್ಜಿಗೆಗೆ ಮೇಲೋಗರ ಮಾಡಿ ಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ಅದನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಹೊಲಕ್ಕೆ ಬಂದ ಧೂಳಿ ಮಾಕಾಳ ಅಲ್ಲಿ ಜಂಗಮರನ್ನು ನೋಡಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅವರನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಅಲೆಯುತ್ತಾ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಶೈಲದ ಕಡೆಗೆ ಯಾತ್ರೆ ಹೊರಟಿದ್ದ ಯಾತ್ರಿಕರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ನಡೆದುಬಿಡುತ್ತಾನೆ.
ಶ್ರೀಶೈಲಕ್ಕೆ ಬಂದು ಮಲ್ಲಯ್ಯ ಎಲ್ಲಿರುವನೆಂದು ಸಿಕ್ಕಿದವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ಕೆಲವರು ಅವನನ್ನು ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಾನು ಕಂಡ ಮಲ್ಲಯ್ಯ ಇವನಲ್ಲವೆಂದು ಅಳತೊಡಗುತ್ತಾನೆ. ಯಾತ್ರಿಕರು ಅವನನ್ನು ಎಷ್ಟೇಲ್ಲಾ ಸಮಾಧಾನ ಪಡಿಸಿದರೂ ಅವನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಸಮಾಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಕಾಡಿನ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಮಲ್ಲಯ್ಯನನ್ನು ಕೂಗಿ ಕರೆದು ಬಸವಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ಸಂಜೆಯವರೆಗೆ ಹುಡುಕಿದರೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಸಿಗದೆ ಬೇಸರದಿಂದ ರುದ್ರಗಮ್ಮರಿ ಎಂಬ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದು ಪ್ರಾಣ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ ಮೇಲಿನಿಂದ ಧುಮುಕುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಆಳ ಹೆಚ್ಚಿಲ್ಲದ ಹಾಗೂ ದಟ್ಟ ಕಾಡಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದ ಆ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಪಾಯವೇನೂ ಆಗದೆ ಬದುಕಿ ಉಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ತಲೆಗೆ ಬಂಡೆಯೊಂದು ಬಡಿದಿದ್ದರಿಂದ ಊದಿಕೊಂಡು ಲಿಂಗದ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತದೆ. ಅವನಿಂದ ರೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪಡೆದು ತಿಂದು ಶ್ರೀಶೈಲಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದ ಜಂಗಮರು ಆ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದು ಧೂಳಿಮಾಕಾಳನನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾರೆ. ಅವನನ್ನು ಎತ್ತಿ ಅವನ ಗಾಯಗಳಿಗೆ ಔಷಧಿ ಹಾಕಿ ಶುಶ್ರೂಷೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ್ದ ಲಿಂಗಾಕಾರದ ಬೋರೆಯನ್ನು ನೋಡಿ ’ಓಹೋ ನೀನು ಸಿದ್ಧರಾಮ. ಇಂದಿನಿಂದ ನಿನ್ನ ಹೆಸರು ಸಿದ್ಧರಾಮ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ’ಮಲ್ಲಿನಾಥನನ್ನು ತೋರಿಸಿ’ ಎಂದು ಸಿದ್ಧರಾಮ ಪೀಡಿಸಿದಾಗ ಅವನನ್ನು ಅವರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇರಿಸಿಕೊಂಡು ಶಿವನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಲೇ ಅವನಲ್ಲಿ ಶಿವಭಕ್ತಿಯ ಬೀಜವನ್ನು ಬಿತ್ತುತ್ತಾರೆ. ಶಿವನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಬೇಕಾದರೆ ನೀನು ಸಾಧಕನಾಗಬೇಕು ಎಂದು ಆತನಿಗೆ ತಿಳಿಸಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ 'ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣ'ನವರಿಂದ ದೀಕ್ಷೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಆಗ್ರಹಿಸಿ, ಕರ್ಮಯೋಗದ ಅನನ್ಯತೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ.
ಊರಿಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿ ದುಃಖದಲ್ಲಿರುವ ನಿನ್ನ ತಂದೆತಾಯಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸು. ಅಲ್ಲಿ ಊರಿಗೆ ಉಪಕಾರವಾಗುವಂತಹ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡು. ನಿನ್ನ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿಯೇ ನೀನು ಶಿವನನ್ನು ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯ. ಬೇಕಾದರೆ ನಿನ್ನ ಊರಿನಲ್ಲಿಯೇ ಮಲ್ಲಿನಾಥನ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಪೂಜಿಸು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಇಡೀ ಜಗತ್ತು ಕರ್ಮ ಮಾಡದೆ ಒಂದು ಕ್ಷಣವಾದರೂ ಬದುಕಿದೆಯೇ! ಸೂರ್ಯ-ಚಂದ್ರರ ಉದಯ, ಋತುಗಳ ಪರಿವರ್ತನೆ, ಗಾಳಿಯ ಬೀಸುವಿಕೆ, ನೀರಿನ ಹರಿಯುವಿಕೆ ಹೀಗೆ ಇಡೀ ಲೋಕವೇ ಅಖಂಡ ಚಲನೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಕರ್ಮವೇ ಯೋಗ; ಯೋಗವೇ ಕರ್ಮ. ಏನೂ ಮಾಡಿದರೂ ಅದೆಲ್ಲ ಕರ್ಮ. ಕರ್ಮವೆಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಅಥವಾ ಕಾಯಕ. ಪ್ರತಿ ಕಾಯಕವೂ ಪೂಜೆಯಂತೆ.
ಪೂಜೆ, ಪ್ರಾರ್ಥನೆ, ಭಕ್ತಿಗಳು ಮನುಷ್ಯನ ಬಾಳಿನ ಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು, ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಇರುವ ಒಂದು ವಿಧಾನ. ಯಾವಾಗ ಒಳಗಿನ ಸೆಳೆತ ಶಕ್ತಿಪೂರ್ಣವಾಗುತ್ತದೆಯೋ, ಆಗ ಹೊರಗಿನ ಸೆಳೆತಕ್ಕೆ ಮನಸ್ಸು ಸಿಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ. ಅನಂತವಾದ ಸುಖದ ಕನಸು ಮನಸ್ಸನ್ನು ತುಂಬಿದಾಗ, ಬಾಹ್ಯಲೋಕದ ಸುಖ ಅತ್ಯಲ್ಪವಾಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮದು ಭೋಗಭೂಮಿಯಲ್ಲ ಕರ್ಮಭೂಮಿ.
ಭೋಗಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಆಗದ ಸಿದ್ಧಿ ಕರ್ಮಯೋಗದಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತದೆ. ಮನುಷ್ಯರು ನಾವೇ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ, ಇದು ನಮ್ಮ ಕೈಯಿಂದಲೇ ಆಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಹೊರಟರೆ ಏನೂ ಸಿದ್ಧಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಕರ್ಮ ಮಾಡಿಸುವನೊಬ್ಬ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಇರುತ್ತಾನೆ. ಭೋಗದಾಸೆ ಹಿಂಗದವನು ವಿರಕ್ತಿಯ ಹಾದಿಗೆ ಬಂದು ಇಡೀ ಜೀವನವನ್ನೇಲ್ಲ, ಬರೀ ಭೋಗಾಭಿಲಾಷೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ತಳಮಳದಲ್ಲೇ ಕಳೆಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಸಾರಿಯಾಗಿ ಶಿವಯೋಗವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದು ಉತ್ತಮ.
ಸಿದ್ಧರಾಮ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ 'ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣ'ನವರಿಂದ ದೀಕ್ಷೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಮರಳಿ ತನ್ನ ಊರಾದ ಸೊನ್ನಲಿಗೆಗೆ ಬಂದಾಗ ಸಿದ್ಧರಾಮನ ತಾಯಿ ಸುಗ್ಗವ್ವೆ ಹಿರಿಹಿರಿ ಹಿಗ್ಗುತ್ತಾಳೆ. ಕಳೆದು ಹೋಗಿದ್ಧ ಮಗ ಜೀವಸಹಿತ ಊರಿಗೆ ಬಂದು ದೇಗುಲವೊಂದರಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವ್ಯ ಹೂಡಿರುವನೆಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದಾಗ ಆಕೆ ಮಗನನ್ನು ಕಾಣಲು ಬರುತ್ತಾಳೆ.
ಸಿದ್ಧರಾಮ ತಾಯಿಯ ಪಾದಕ್ಕೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ "ಅವ್ವ ನಾನೀಗ ಶ್ರೀಶೈಲದ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನ ಮಗ. ಅವನಿಗಾಗಿ ದುಡಿಯಬೇಕೆಂದು ಅಪ್ಪಣೆಯಾಗಿದೆ. ನೀವು ಅನುಮತಿ ಕೊಡಬೇಕೆಂದಾಗ" ಆ ತಾಯಿ ದಿಗ್ಮೂಢಳಾಗುತ್ತಾಳೆ. ತನ್ನ ಇಳಿ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಮಗನೊಂದಿಗೆ ಇರಬೇಕೆನ್ನುವ ಅವಳ ಆಸೆಗೆ ತಣ್ಣೀರಚಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಮಗನ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಒಲ್ಲದ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಮೌನವಾಗಿ ಸಮ್ಮತಿಸುವಳು.
ದೇಹವೇ ದೇವಾಲಯ ಎಂದು ಅರಿತ ಶರಣರು, ದೇಗುಲಗಳಿಗೆ ಹೋಗುವ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗುಡಿಗಳಿರುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯ ಉದ್ದಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದ ಸಿದ್ಧರಾಮನ ಸೊನ್ನಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ದೇಗುಲ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಗುತ್ತಾನೆ. ದೇವಾಲಯ ಕಟ್ಟಲು ನಿಧಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಕಾಯಕ ಮಾಡಿದರೆ ಅದರ ಆಗು-ಹೋಗುಗಳನ್ನು ಮಲ್ಲಯ್ಯನೇ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದು ಸಿದ್ಧರಾಮನ ನಂಬಿಕೆ. ದೇಗುಲದೊಂದಿಗೆ ಕೆರೆ ತೋಡಿಸುವ ಕೆಲಸ ೪೦೦೦ ಶಿಷ್ಯರಿಂದ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಿದ್ಧರಾಮ ಮಲ್ಲಯ್ಯನ ಗುಡಿ ಕಟ್ಟಲು ಶಿಷ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಸಹಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೆರೆ ಕಟ್ಟಿದ ನಂತರ ಜಲದೇವತೆಗಳು ಸಿದ್ಧರಾಮನ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಬಂದು ನೀವು ಕಟ್ಟಿಸಿರುವ ಕೆರೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಲು ನಮಗೆ ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡಿರೆಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ಸಿದ್ಧರಾಮ ಪುಳಕಿತನಾಗುತ್ತಾನೆ. ದೊಡ್ಡದೊಂದು ದೇಗುಲ ಅಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ದೇಗುಲ ನಿರ್ಮಾಣದಿಂದ ಸೊನ್ನಲಿಗೆಯು ಶ್ರೀಶೈಲಕ್ಕೂ ಒಂದು ಕೈ ಮಿಗಿಲಾಯಿತು. ಸಿದ್ಧರಾಮನ ಮಹಿಮೆಯಿಂದ ಅದು ಪುಣ್ಯದ ಪುಂಜವಾಗಿ, ಲಿಂಗದ ಬೀಡಾಗಿ, ಮುಕ್ತಿ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. ಸೊನ್ನಲಿಗೆಗೆ ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು ಬಂದು ಸಿದ್ಧರಾಮನನ್ನು 'ವಡ್ಡರಾಮ'ನೆಂದು ಕರೆದು ಅವನ ಶಿಷ್ಯರ ಕೋಪಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುವನ್ನು ಕಂಡೊಡನೆ ಸಿದ್ಧರಾಮನಿಗೆ ಅವನು ಮಾಯ, ಕೋಲಾಹಲಮೂರ್ತಿಯಾಗಿ, ಪರಮ ವೈರಾಗ್ಯ ನಿಧಿಯಾಗಿ, ಅನುಭಾವ ಮಂಟಪದ ಅಧ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ, ರಜತಾಚಲದ ಬೆಳದಿಂಗಳ ಶಿಖರದಲ್ಲಿ, ಹಿಂದೆ ತನಗೆ ಕರ್ಮಯೋಗದ ನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಕೊಟ್ಟ ಗುರುಮೂರ್ತಿಯ ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು ಸಿದ್ಧರಾಮನ ಸಂಭಾಷಣೆ ವಚನಸಾಹಿತ್ಯವಲಯದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.
ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು: ಸಿದ್ಧರಾಮ ನೆರೆಯವರಿಗಾಗಿ ಅತ್ತು ಕಣ್ಣು ಕಳೆದುಕೊಂಡಂತಿದೆ ನಿನ್ನಪರಿ! ಲೋಕವನ್ನು ನಾನು-ನೀನು ನೆಲೆಯಾಗಿ ನಿಂತು ತಿದ್ಧಿ ಸರಿಪಡಿಸುತ್ತೇವೆನ್ನುವ ಭ್ರಾಂತಿ ಏಕೆ? ನಮಗೆ ಚಳಿಯಾದರೆ ಹಚ್ಚಡ ಹೊದಿಸಬಹುದಲ್ಲದೆ; ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ಚಳಿಯಾದರೆ ಏನನ್ನು ಹೊದಿಸುತ್ತೀರಿ?
ಸಿದ್ಧರಾಮ: ಗಾಳಿಯನ್ನು ಹುಡಿ ಹಿಡಿಯುವುದೇ ! ಪ್ರಭುವೇ? ನಾಲಗೆ ಹಲ್ಲುಗಳ ನಡುವೆ ಇದ್ದರೂ, ಅದು ಉಳಿದ ಪದಾರ್ಥಗಳಂತೆ ಕಡಿತಕ್ಕೆ ಸಿಗುವುದೇ? ಈ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಶಿವಯೋಗಿ ಬಾಳಿದರೂ, ಆತ ನೀರ ನಡುವೆ ಅಂಟಿಯೂ ಅಂಟದ ಕಮಲಪತ್ರದ ಹಾಗೆ ಇರುತ್ತಾನೆ.
ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು: ಎಲ್ಲರಿಗೂ ನೂರಾರು ಲೌಕಿಕ ತಾಪತ್ರಯದ ಚಿಂತೆ-ಕಂತೆಗಳು. ಎಷ್ಟು ಗುಡಿಸಿದರೂ ಕಸ ಬೀಳುತ್ತಲೇ ಇರುವ ಅರಮನೆಯ ಹಾಗೆ ಈ ಜಗತ್ತು ಇದನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ನಿನ್ನಿಂದ ಸಾಧ್ಯವೇ ?
ಸಿದ್ಧರಾಮ: ಕರೆ ಬರುವವರೆಗೂ ಕಾಯಕ ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಕಾಯಬೇಕು. ಈ ಕರ್ಮ ಅನಂತ. ಯಾವ ಯಾವ ಜೀವ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಕಾಯಕದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತದೊ ಅಲ್ಲಿ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನಿರುತ್ತಾನೆ.
ಗುರುದೇವರ ಅನುಜ್ಞೆಯಂತೆ ಸಿದ್ಧರಾಮ ಜೀವಂತವಾಗಿ ಸಮಾಧಿಯಾಗಲು ಇಚ್ಚಿಸಿ ದೇಗುಲದ ಬಳಿಯ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಅಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಸಮಾಧಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ.
*****************************************************************************************
ಸೊನ್ನಲಿಗೆಯ ಜನ ಸಿದ್ಧರಾಮ ಪವಾಡ ಪುರುಷನೆಂದು ನಂಬುವುದರಲ್ಲೇ ಹೆಚ್ಚು ಖುಷಿ ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧರಾಮ ದಿನಾ ರಾತ್ರಿ ಕೈಲಾಸಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ, ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ ಬರೋದು.
ಸಿದ್ಧರ ಸಿದ್ಧ ಕುಟಿಲ ವಿದ್ಯಾಸಾಗರ ಸಿದ್ಧರಾಮನ ಪವಾಡವನ್ನು ಕೇಳಿ ಬಂದು ಅವನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕುಟಿಲ ವಿದ್ಯಾಸಾಗರನ ಶಿಷ್ಯರು ಸಿದ್ಧರಾಮನ ಶಿಷ್ಯರನ್ನು ಸಾಯಿಸಲು ಗುಗ್ಗರಿಯಲ್ಲಿ ಭಯಂಕರ ವಿಷ ಬೆರೆಸಿಟ್ಟುರುವುದು ಸಿದ್ಧರಾಮನಿಗೆ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಭಯಂಕರ ವಿಷ ಮಿಶ್ರಿತ ಆಹಾರವನ್ನು ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನ ಕೃಪೆಯಿಂದ ಸಿದ್ಧರಾಮ ಅಮೃತವನ್ನಾಗಿಸಿ ತನ್ನ ಶಿಷ್ಯರಿಗೆ ಅದನ್ನು ಹಂಚುತ್ತಾನೆ. ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸಿದ್ಧರಾಮ ಕೆಂಪಗೆ ಕಾದ ಪಂಚಲೋಹದ ಗುಂಡನ್ನು ಬರಿಗೈನಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದು ತನ್ನ ಶಿಷ್ಯರಿಗೆ ತೋರಿಸುತ್ತಾನೆ.
*****************************************************************************************
ದೇವಯ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಯಮ್ಮ ಎಂಬ ಶಿವಭಕ್ತ ದಂಪತಿಗಳಿದ್ದರು. ಇಷ್ಟಲಿಂಗಾರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯುಳ್ಳ ಈ ದಂಪತಿಗಳದ್ದು ನೇಯ್ಗೆಯ ವೃತ್ತಿ. ಸಿದ್ಧರಾಮ ಊರಿನ ಯಜಮಾನ. ಅವನ ಇಷ್ಟದೈವವಾದ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನ ಜಾತ್ರೆಗೆಂದು ಊರಿನವರೆಲ್ಲಾ ಭತ್ತ ಕುಟ್ಟಬೇಕೆಂದು, ಮನೆಮನೆಗೆ ಭತ್ತವನ್ನು ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಮುಗೆ ದಂಪತಿಗಳು ಏಕಲಿಂಗದಲ್ಲಿ, ಇಷ್ಟಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯುಳ್ಳವರು. ಲಿಂಗಧಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದವರು. ಸಿದ್ಧರಾಮ ಲಿಂಗವನ್ನು ಧರಿಸಿರದೆ ಕರ್ಮಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನಿಟ್ಟಿದ್ದ ಭವಿ. ಭವಿಯು ಹೇಳಿದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾ ಕುಳಿತರೆ ಇಷ್ಟಕಾಯಕದ ಗತಿಯೇನು? ಇಷ್ಟಲಿಂಗದ ಗತಿಯೇನು? ಎಂಬ ಚಿಂತೆ ಈ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು, ’ಲಿಂಗವಿಲ್ಲದ ಭವಿಯ ಸೇವೆ ಮಾಡಲಾರೆವು’ ಎಂದು ಭತ್ತವನ್ನು ವಾಪಸ್ಸು ಕಳಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ಸಿದ್ಧರಾಮ, ’ಹೇಳಿದ ಕೆಲಸ ಮಾಡದವರು ಊರು ಬಿಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿಸಿದ. ಸಿದ್ಧರಾಮನನ್ನು ’ಕರ್ಮಯೋಗದ ಭವಿ’ ಎಂದ ಬಗೆದು, ಊರು ಬಿಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಂಪತಿಗಳಿಬ್ಬರೂ ನಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಮೂರು ಗಂಟುಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ತಲಾ ಒಂದೊಂದನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಉಳಿದ ಒಂದು ಗಂಟನ್ನು ಯಾರು ಹೊತ್ತುಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬ ಸಮಸ್ಯೆ ಎದುರಾಗುತ್ತದೆ. ಆಪತ್ತನಿಲ್ಲಿ ಆದವನೇ ನೆಂಟ ಅಥವಾ ದೈವವೆಂಬಂತೆ, ದೈವಕೃಪೆಯೋ ಎಂಬಂತೆ ಶಿವರೂಪಿಯಾದ ಜಂಗಮನೊಬ್ಬ ಬಂದು ಆ ಗಂಟನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಮೂವರೂ ನಡೆದು ಪಕ್ಕದ ಶಿವಪುರ ಎಂಬ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸುತ್ತಾರೆ. ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಅವರು ಊರು ಬಿಟ್ಟ ಸುದ್ದಿ ತಿಳಿದ ಸಿದ್ಧರಾಮ, ಅವರ ಬಗ್ಗೆಯೇ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾ ತನ್ನ ಇಷ್ಟದೈವವಾದ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನಿಗೆ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲು ಬರುತ್ತಾನೆ. ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಹೋದಾಗ ’ತಲೆಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಬೇಡ ಗಂಟು ಹೊತ್ತು ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಯವಾಗಿದೆ’ ಎಂಬ ಧ್ವನಿ ಕೇಳಿಸಿತು. ’ಯಾರ ಗಂಟು?’ ಎಂದು ಸಿದ್ಧರಾಮ ತನ್ನಲ್ಲಿ ತಾನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು, ’ದೇವಯ್ಯಗಳ ಮೂಟೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತು ಆದದ್ದು’ ಎಂಬ ಉತ್ತರ ದೊರೆಯಿತು. ತಕ್ಷಣ ಸಿದ್ಧರಾಮನಿಗೆ ಅಮುಗೆ ದಂಪತಿಗಳು ಎಂಥ ದೊಡ್ಡ ಶಿವಭಕ್ತರೆಂದು ಅರಿವಾಯಿತು. ಅವರನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಶಿವಪುರಕ್ಕೆ ಬಂದು, ತಿರುಗಿ ಸೊನ್ನಲಾಪುರಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ. ಆದರೆ ಅದಕ್ಕೊಪ್ಪದ ಆ ದಂಪತಿಗಳು ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಹೊರಟುಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಸಿದ್ಧರಾಮನ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವ ದ್ವೇಷವೂ ಇರದ ಈ ದಂಪತಿಗಳು ಸಿದ್ಧರಾಮನ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅಲ್ಲಮ ಸೊನ್ನಲಾಪುರಕ್ಕೆ ಹೋಗುವಂತೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಸ್ವತಃ ಸಿದ್ಧರಾಮನೇ ತನ್ನೊಂದು ವಚನದಲ್ಲಿ, ’ನಿಷ್ಠಾಮಹೇಶ್ವರನೆನಿಪ ಅಮುಗೆ ದೇವಯ್ಯಗಳಿಂದ ಪ್ರಭುದೇವರೆಂಬ ಅನಾದಿ ಜಂಗಮವ ಕಂಡೆ’ ಎಂದು ಅಮುಗೆ ದೇವಯ್ಯ ದಂಪತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ.
ಹೀಗೆ ಕರ್ಮಯೋಗಿಯಾಗಿ ಶಿವನ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ್ದ ಸಿದ್ಧರಾಮನಿಗೆ ಅಲ್ಲಮನ ದರ್ಶನವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿದ್ಧರಾಮನ ಕರ್ಮಯೋಗದ ಫಲವಾಗಿ ಭೂಲೋಕದ ಸ್ವರ್ಗದಂತಿದ್ದ ಸೊನ್ನಲಿಗೆಯನ್ನು ನೋಡಿ ಅಲ್ಲಮನಿಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಕಲವಿಧದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧರಮಾನನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ, ಅವನ ಕರ್ಮಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಅಲ್ಲಮನ ಶರಣತತ್ವವೂ ಸೇರುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಸಿದ್ಧರಾಮ ಶರಣಭಾವವನ್ನು ಸಂತೋಷದಿಂದಲೇ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಅಲ್ಲಮನನ್ನು ’ನಿಜಜಂಗಮ’ನೆಂದು ಬಗೆಯುತ್ತಾನೆ. ಅವನಿಂದಲೇ ಉಪದೇಶ ಪಡೆದು ತಾನೂ ಶರಣನಾಗುತ್ತಾನೆ. ನಂತರ ಎಲ್ಲ ಶರಣರ ವಚನಗಳಿಗೆ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಕರ್ಮಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದವನು ಶಿವಯೋಗಿಯೂ ಆಗುತ್ತಾನೆ. ಊರಿನಲ್ಲಿ ಇದ್ದು ಇಲ್ಲದಂತೆ ತೋರುವುದಾಗಿ ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ ತಾನೇ ಕಟ್ಟಿಸಿದ್ದ ಕೆರೆಯ ನಡುವೆ ಇದ್ದ ಗುಹೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸುತ್ತಾನೆ.
ಅಲ್ಲಮನ ಸಂಪರ್ಕದಿಂದ ಶರಣಯೋಗಿಯಾದ ಸಿದ್ಧರಾಮನ ರಚನೆಗಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುವ ಎರಡು ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಚನಗಳು ಸಿಕ್ಕಿವೆ. ’ಕಪಿಲಸಿದ್ಧಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ’ ಎಂಬುದು ಅವನ ವಚನಗಳ ಅಂಕಿತ. ಆದರೆ ಕಪಿಲಸಿದ್ಧಮಲ್ಲಿನಾಥ, ಯೋಗಿನಾಥ ಎಂಬ ಅಂಕಿತದಲ್ಲಿಯೂ ಸಿದ್ಧರಾಮನ ವಚನಗಳು ದೊರೆತಿವೆ. ಅವನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಸಿದ್ಧರಾಮ ಕೆರೆಕಟ್ಟಿಸಿದ್ದು, ಶಿವಾಲಯ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದು, ಬಾವಿ-ಹೂದೋಟ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಮನ ಪ್ರಭಾವ ಮೊದಲಾದವುಗಳು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತವಾಗಿವೆ. ಸಿದ್ಧರಾಮನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಸಾಹ ಎಂಬುದು ಸ್ಥಾಯಿಭಾವವಾಗಿ ಮೂಡಿಬಂದಿದೆ ಎಂಬ ಅನಿಸಿಕೆಯಿದೆ. ಸಹಜ ಕವಿತ್ವ ಸಿದ್ಧರಾಮನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಲಿಂಗಪತಿ-ಶರಣಸತಿ ಭಾವವೂ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಷಟ್‌ಸ್ಥಲ ವಚನಗಳೂ ಸೇರಿವೆ.
ಭಕ್ತನಾದೊಡೆ ಬಸವಣ್ಣನಂತಾಗಬೇಕು
ಜಂಗಮನಾದೊಡೆ ಪ್ರಭುವಿನಂತಾಗಬೇಕು
ಭೋಗಿಯಾದೊಡೆ ಚೆನ್ನಬಸವಣ್ಣನಂತಾಗಬೇಕು
ಯೋಗಿಯಾದೊಡೆ ನನ್ನಂತಾಗಬೇಕು
ನೋಡಯ್ಯಾ ಕಪಿಲಸಿದ್ಧಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ
ಎಂಬ ವಚನದಲ್ಲಿ ಅವನ ಮೇಲಾಗಿರುವ ಶರಣಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಅವನ ವಚನವೊಂದರಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿರುವ ’ನಾ ಮಾಡಿದ ಕೆರೆಯೆತ್ತ? ಕರಿಕಾಲಚೋಳ ಮಾಡಿದ ಕೆರೆಯೆತ್ತ?’ ಎಂಬ ಮಾತು ಅವನು ಕೆರೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಂತಿದೆ. ವಚನಕಾರರಲ್ಲಿ ಸಮಾಜಿಕ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡಿದ್ದವರಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಸಿದ್ಧರಾಮನೇ ಎಂಬುದು ಅವನ ಜೀವನದ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ವೈಚಾರಿಕತೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅಷ್ಟೆ. ಅಲ್ಲಮ ಬಸವಣ್ಣರಿಗೆ ಸರಿಸಮನಾಗಿ ಸಿದ್ಧರಾಮ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾನೆ.
[ಎಲ್. ಬಸವರಾಜು ಅವರು ಸಂಪಾದಿಸಿರುವ ‘ಸೊನ್ನಲಾಪುರದ ಸಂತ ಸಿದ್ಧರಾಮನ ನಿಜ ವಚನಗಳು’ (ಕ್ರಿ.ಶ.2007) ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧರಾಮನು ವಚನಕಾರರಿಗಿಂತ ಕನಿಷ್ಟ ಒಂದು ಶತಮಾನದ ನಂತರ ಬಂದ ಒಬ್ಬ ಸಂತ ಎಂಬುದನ್ನು ಬುಡರಸಿಂಗಿ (ಕ್ರಿ.ಶ.1257) ಪಡೇಕನೂರು (ಕ್ರಿ.ಶ.1256-57) ಹಾಗೂ ಸಂಗೂರು ಗ್ರಾಮ (ಕ್ರಿ.ಶ.1265) ದ ಈ ಮೂರೂ ಶಾಸನಗಳು ಸ್ಥಿರಪಡಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಸಾದರಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಸೊನ್ನಲಾಪುರದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧರಾಮನು ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಕೆರೆ, ಕಟ್ಟೆ, ಬಾವಿಗಳು ಹಾಗೂ ಚಾಮಲಾ ದೇವಿಯು ಕೊಟ್ಟ ದತ್ತಿ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಆತ ರೂಢಿಸಿದ ಹೊಲಗದ್ದೆ ತೋಪುಗಳು ಈಗಲೂ ಇವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಆ ಊರಿನ ಸುತ್ತಣ ಜನಪದರ ಜನಜನಿತ ಮಾತು. ಹಾಗೇನಾದರೂ ಹರಿಹರ, ರಾಘವಾಂಕರಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧರಾಮನು ಬಸವಾದಿ ವಚನಕಾರರ ಸಮಕಾಲೀನನೆಂದಿದ್ದರೆ, ಅದು ಕೇವಲ ಪುರಾಣವೇ ಹೊರತು ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲ ಎಂದು ಈ ಸಂಪಾದಕರು ತಳ್ಳಿ ಹಾಕುತ್ತಾರೆ.]
ಮೂಲ: ವಿವಿಧ ಆನ್ಲೈನ್ ಮೂಲಗಳಿಂದ ಕ್ರೋಢಿಕರಿಸಿ ರಚಿಸಿದ ಬರಹ
